Foto: Kasteel Heel (2025)

Kasteel Heel tegen de vlakte. De gemeente Maasgouw schaart zich achter de sloop en nieuwbouwplannen van de eigenaar. Is het lot van het historische Kasteel Heel bezegeld?

Heemkring Heel | Door Wim Coolen
13 juli 2025

Afbraakplannen Kasteel Heel

“Kasteel Heel gaat tegen de vlakte”, kopte De Limburger onlangs. Er komt nieuwbouw die geïnspireerd is op het voormalige kasteel met het klooster. Dat is in ieder geval de wens van eigenaar Klooster B.V.. De gemeente gaat mee in het verhaal dat gehele of gedeeltelijke restauratie geen optie is en kiest ook voor volledige afbraak.

Slechte staat

Door de brand is een deel van de constructie vernietigd constateert het onderzoeksbureau van de eigenaar en ook wordt opgemerkt dat het kasteel al vóór de brand in slechte staat verkeerde. Kortom, de eigenaar wil nieuwbouw. Dat is minder ingewikkeld, goedkoper en levert meer rendement.

Wettelijke plicht

Dat het gebouw in slechte staat verkeerde is niet verwonderlijk. Twintig jaar is er niet naar omgekeken, niet door de eigenaars, maar ook niet door de gemeente, die de wettelijke plicht had om toe te zien op het onderhoud van het monumentaal erfgoed.

Herstelplannen

De laatste jaren werd met de eigenaar nagedacht over herstel van het kasteel en de kapel, in combinatie met nieuwbouw op het omliggende terrein. Die plannen werden door de eigenaar meermaals gewijzigd. Hij legde daarbij  ook aanvullende wensen neer bij de gemeente. Het argument was steeds dat de plannen toch niet rendabel waren. De gemeente boog mee in de hoop dat het “dossier Kasteel Heel” na 20 jaar kon sluiten.

Het lot bezegeld?

De brand lijkt het lot van Kasteel Heel uiteindelijk te bezegelen: afbraak in plaats van restauratie. Daarmee verliest Heel een rijksmonument dat al beschreven werd in dertiende-eeuwse bronnen.

Herstel of afbraak en nieuwbouw?

Door de brand kwam voor de eigenaar de aantrekkelijke optie in zicht van volledige afbraak. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed stelt zich op het standpunt dat het kasteel (deels) hersteld kan worden. Dat is echter een kwestie van wil, tijd en geld. Desondanks kiezen de eigenaar en de gemeente  voor nieuwbouw. Als doekje voor het bloeden worden, waar mogelijk authentieke elementen ingepast die tijdens de sloop eventueel veilig gesteld kunnen worden. Herbouw met respect voor de historie noemt de gemeente dat.

Zienswijzen

Als het aan de eigenaar en de gemeente ligt wordt eind dit jaar gestart met de plannen. Die liggen nu ter inzage bij de gemeente. Iedereen kan daarop zienswijzen indienen en aangeven wat de bezwaren zijn. Ook kunnen er suggesties worden geven voor aanpassingen. Gelet op het standpunt van de gemeente en de eigenaar – afbraak en nieuwbouw – zullen die zienswijzen slecht marginale invloed hebben.

De rechter

Een zwaarder middel om volledige afbraak te voorkomen is een lange gang naar de rechter. Dat betekent procederen en een ongewisse uitkomst. Daarbij bestaat de kans dat de eigenaar dan tussentijds afhaakt. Het dorp wordt dan weer jarenlang opgezadeld met een kasteelruïne, te midden van een braakliggend landschap.

De gemeente hoopt echter dat er geen juridisch verzet komt. De verantwoordelijk wethouder zegt daarover in “De Limburger” van 9 juli: “(…) voor de buurt en de buurtbewoners hoop ik dat er geen bezwaren komen, zodat het gebied zo snel mogelijk de mooie uitstraling krijgt die het verdient.” Een dooddoener, want natuurlijk wil iedereen dat het gebied zo snel mogelijk weer een mooie uitstraling krijgt. De vraag is of dat ten koste moet gaan van Kasteel Heel, terwijl er ook alternatieven zijn.

Het monumentale Kasteel Heel

De gemeente hoopt zo snel mogelijk twintig jaar verval van Kasteel Heel weg te poetsen. De situatie waarin we terecht zijn gekomen valt de gemeente echter zwaar aan te rekenen. Het heeft de erfgoedgemeente Maasgouw ontbroken aan een actief beleid, gericht op bescherming en (her)gebruik van (rijks) monumenten. Ook heeft de gemeente onvoldoende invulling gegeven aan haar wettelijke taak: de bescherming van die (rijks)monumenten. Het monumentale Kasteel Heel heeft daardoor geen echte kans gekregen.