Over een oud mailtje, mammoeten en een ijstijd.
Heemkring Heel | Door Wim Coolen
26 oktober 2025
NIET VERGETEN
Een oud mailbericht
Ik krijg weleens suggesties van lezers voor een artikel. Zo’n onderwerp blijft soms wat langer liggen omdat er andere zaken spelen of zich voordringen. Onlangs verzorgde Ton van Engelen een drukbezochte lezing over de grindwinning. Hij had een aantal vondsten uitgestald die mee omhoog gekomen waren tijdens de baggerwerkzaamheden. Daarbij zaten fossiele resten van mammoeten, die langharige, reusachtige dieren die tijdens de ijstijd de koude vlakten van Nederland bevolkten. Ik herinnerde me toen een mailberichtje uit juni 2022 (!).
Een suggestie
Ik citeer uit de mail:
Wellicht is het aardig om een keer aandacht te schenken aan het prehistorische verleden van Heel. Mijn vader heeft ruim 30 dertig jaar zand en grind vervoerd van uit de grindgaten rond Heel naar de betonfabriek in Weert. Tijdens het laden bij de baggermolens ging hij vaak op zoek naar bijzondere gesteentes. Vooral tussen de grote keien in de bakken die bedoeld waren voor de steenbrekerij in Panheel, lagen vaak mooie vondsten. Zo heeft er jaren een grote mammoetslagtand bij ons in de kelder gelegen.[…]. Later is nog kleiner gedeelte van een slagtand gevonden naast een tweetal mammoetkiezen.
Vandaag daarom een verhaal over de mammoet, de ijstijd en het grind.
Laatste ijstijd
De laatste grote ijstijd was tussen 100.000 en 10.000 jaar geleden. Het ijs van de Noordpool lag toen tot aan Nijmegen. In onze streken was het ijzig koud. Slechts een kort deel van het jaar was de ondergrond ontdooid. De Oermaas stroomde noordwaarts maar, als gevolg van het ijs bij Nijmegen, werd ze in de huidige westwaartse richting gedwongen.
Mammoeten
In dat koude, natte, moerassige toendralandschap leefden de wolharige mammoeten. Hun dikke vacht, vetlaag en kleine oren hielpen hen warm te blijven in de vrieskou. Met de lange slagtanden schraapten ze sneeuw en ijs weg om bij voedsel te komen. Op het menu van deze planteneters stond vooral gras, mossen, twijgen en bast.
De neanderthalers die destijds in onze streken woonden jaagden met speren op de enorme dieren. Het vlees werd gegeten en de huid en botten gebruikten ze om hutten te bouwen en gereedschappen te maken
Het einde van de ijstijd en de mammoet
Rond 10.000 jaar geleden warmde het klimaat op en kwam er een einde aan de ijstijd. Door de jacht en doordat de toendra plaatsmaakte voor bossen, verdween de mammoet uit onze streken.
Botten van de dieren werden tijdens de ontgrindingen rondom Heel opgebaggerd. Ze lagen soms op grote diepte doordat ze bedekt werden door dikke pakketten grind en zand. Die waren door de Maas vanuit Noord-Frankrijk en België in ons land afgezet.
Wist u trouwens dat Napoleon vond dat hij recht had op ons land omdat de bodem grotendeels afkomstig was van zand en grind uit Frankrijk.
Botten en slagtanden van de mammoeten werden door Ton van Engelen en de vader van onze vragensteller veiliggesteld. Het zijn sporen uit een tijd van extreme kou, wolharige dieren en Neanderthalers en ze vertellen ons over het prehistorische verleden van ons dorp.
Giganten uit de ijstijd
Museon-Omniversum in Den Haag draaide jaren geleden de film: Giganten uit de ijstijd. Die ging over de wereld van de mammoeten. Bekijk de trailer.